‘Leerlingen mogen het op hun eigen manier doen’

We voelden allemaal dat er iets moest veranderen om onze leerlingen beter voor te bereiden op de toekomst”, vertelt Marga Hoohenkerk, projectleider en docent op het VeenLanden College in Vinkeveen. Dat gevoel van urgentie resulteert in klassen die werken volgens het principe van gepersonaliseerd onderwijs, de zogenaamde GO-klassen. Marga: “Na drie jaar kunnen we stellen dat zo’n onderwijsinnovatie met vallen en opstaan gaat, maar onze ambities zijn er niet minder om geworden.

Gepersonaliseerd onderwijs. Iedereen kan zich er wel iets bij voorstellen, maar wat houdt het nu precies in? Op het VeenLanden College Vinkeveen geven ze er zo invulling aan: voor een leerling start de dag in de basegroep. Daarin maakt een leerling een eigen dagplanning en is er een coach aanwezig om hen te begeleiden. Tweedeklas-leerling Amy: “Je zet je werk- en leerdoelen in je agenda en dan zie je welke opdrachten je moet maken om die te bereiken. Daarna volg je lessen op je eigen niveau. Meestal begint zo’n les met een lezing of uitleg en in workshops maak je opdrachten.” Klasgenoot Noa: “Je zet je planning in de portal, zodat ook je coach ziet waarmee je bezig bent. Daar staat alles in: je lessen, je werkdoelen en je taken, je opdrachten en deadlines. Eigenlijk doen we alles op de computer, behalve natuurlijk vakken als gym en beeldende vorming.”

Maatwerk en flexibiliteit

Het gepersonaliseerd onderwijs gaat uit van de kwaliteit en het niveau van de individuele leerling en biedt dus meer maatwerk en flexibiliteit. Zo kunnen vmbo-leerlingen er bijvoorbeeld voor kiezen een vak eerder af te sluiten door het centraal examen een jaar eerder te doen. Dit geeft hen de ruimte om in het vierde jaar het vak op een hoger niveau af te sluiten. Ook heel bijzonder: leerlingen kunnen niet meer blijven zitten. Als ze de leerdoelen voor een bepaald vak niet gehaald hebben, kunnen ze het gewoon het jaar erna afronden. Hooguit verlengt een leerling zijn of haar onderbouwtijd. Marga: “De leerdoelen die een leerling wel heeft gehaald, hoeven niet opnieuw.”

Tevreden leerling, tevreden ouders

Alleen maar voordelen dus? “Ja, eigenlijk wel, lacht Amy, “er vallen bijvoorbeeld bijna nooit lessen uit. We kunnen altijd door met ons werk op de laptop.” “Al is het misschien wel eens jammer dat er nooit eens een les uitvalt”, vult Noa snel aan. “Naast tevreden leerlingen, hebben we ook tevreden ouders”, aldus Marga, “we merken dat zij bewust kiezen voor dit type onderwijs; bijvoorbeeld omdat er meer individuele aandacht voor de leerlingen is. Ook de LOC-(leerling-ouder-coach) gesprekken worden door ouders als heel positief ervaren. Leerlingen leiden zelf het gesprek, maken na afloop het verslag en stellen hun eigen leerdoelen op. Waardevol voor iedereen.”

Pubers blijven pubers

Dit voorbeeld illustreert maar eens dat er een groot beroep wordt gedaan op de zelfstandigheid van leerlingen. Hoe gaan zij daar volgens Marga mee om? “Het mooie is dat als leerlingen meer vertrouwen krijgen het op hun eigen manier te mogen doen, zij dat vertrouwen ook minder snel beschamen. Natuurlijk blijven het pubers die hun grenzen opzoeken, maar als een leerling nu bijvoorbeeld een onvoldoende haalt, stel ik een leerling enkel de vraag hoe dat zo is gekomen. Dat is een heel andere benadering, waarin we meer vertrouwen aan de leerling en zijn eigen leerproces geven.”

21e-eeuwse vaardigheden

Is een GO-leerling een andere leerling dan een reguliere leerling? Marga: “Dat weet ik niet. Wel ervaren we dat GO-leerlingen meer inzicht hebben in hun kwaliteiten en valkuilen, en dat ze beter kunnen plannen en organiseren dan een leerling uit een reguliere klas. We doen natuurlijk ook een nadrukkelijk appèl op deze vaardigheden, die hard nodig zijn voor de toekomst. We moeten leerlingen voorbereiden op banen die nu nog niet bekend zijn, op een digitale samenleving en een globaliserende wereld. Daarbij worden vaardigheden als plannen, organiseren en kritisch denken steeds belangrijker.”

Spannend jaar

Iedereen staat dus nog steeds vol overtuiging achter de ingeslagen weg. Maar zoals gezegd: zo’n ingrijpende verandering kent hoge toppen en diepe dalen. “Je vraagt echt wat van je docenten. De meeste docenten hebben scholing gehad op dit gebied, maar wat doe je bijvoorbeeld met invallers of docenten die later instromen? Kunnen zij zich het onderwijsconcept snel voldoende eigen maken?” vraagt Marga zich hardop af. “Dit is een spannend jaar, waarin de eerste lichting GO-leerlingen aan hun Programma van Toetsing en Afsluiting (PTA) beginnen. Leerlingen met een versneld programma hebben zelfs al examenonderdelen afgesloten. De eerste resultaten zijn goed, daar zijn we heel blij mee.”

Hoe verder

En? Wensen voor de toekomst? “De drie jaar dat we nu bezig zijn, hebben we steeds gekeken naar wat nu een goede indeling qua rooster en ruimte is. Idealiter zouden we in dagdelen werken, met een aantal docenten voor een groep leerlingen, maar zover zijn we nu nog niet. Dat heeft er ook mee te maken dat er nu nog reguliere klassen zijn. In de toekomst zal dat misschien wel veranderen. Zo hebben we in de brugklas al geen reguliere leerlingen meer. Ook de vestiging in Mijdrecht wil aan de slag met onderwijsontwikkeling. Ook zij zullen naar een vorm van meer gepersonaliseerd onderwijs gaan. Komend schooljaar kijken we hoe de leerlingen uit Vinkeveen aansluiting kunnen vinden op het onderwijs in Mijdrecht.”

Amy: “Ik ben heel blij dat ik voor GO-VLC heb gekozen. De vrijheid om mijn eigen weg te kunnen volgen vind ik heerlijk. En in de reguliere klas had ik nog veel huiswerk, nu bijna niet meer. Of ik het aan andere leerlingen zou aanraden? Zeker, ik zeg ‘GO!’”