‘Leerlingen zijn nu zelfstandiger en zekerder’

Zo’n drie jaar geleden steekt een aantal docenten samen met de schoolleiding van de CSB de koppen bij elkaar. Er moet iets veranderen aan het onderwijs, vinden zij. Onderwijs dat meer aansluit bij de maatschappij van nu. Het is het begin van het succesvolle onderwijsprogramma Millennium Skills.

Al snel gaat er een werkgroep van start, bestaande uit docent tekenen Juriaan Langstraat, docent natuurkunde Loes Möhringen en docent economie Abdel Stitou. “We zetten in op twee pijlers: de 21e-eeuwse vaardigheden en een zo breed mogelijk programma waarin elke leerling zich herkent”, legt Juriaan uit. Na een eerste onderzoeksfase formuleert de werkgroep drie ‘stromen’: Grafisch Design, Technologisch Design en Junior Businessschool. Elke leerling uit de eerste en tweede klassen volgt — om zich zo breed mogelijk te ontwikkelen — alle programmaonderdelen die elk twaalf weken duren. “We hebben met de werkgroep een aantal uitgangspunten geformuleerd, die we vervolgens samen met de betrokken docenten hebben uitgewerkt in een uitdagend programma. Zonder het team was het niet gelukt”, aldus de enthousiaste docent.

Nieuwe rol

Aan motivatie dus geen gebrek; de docenten voelen dat er iets moet veranderen aan het onderwijs. Maar ook hun eigen rol verandert. Van leraar naar coach. Van klassen van 25 leerlingen, naar groepen van 50. Vakoverstijgend in plaats van je eigen vak. “Ga er maar aanstaan”, zegt Juriaan, “zoiets moet groeien, maar eigenlijk verliep dat proces als vanzelf. Docenten waren doordat ze zelf het programma ontwikkelden, weer echt bezig met de inhoud van hun vak. Een ander positief effect was dat docenten elkaar op vakinhoudelijk en didactisch niveau feedback konden geven doordat ze samen voor een groep stonden. Waardevol!”

“Dat de maatschappij in hoog tempo verandert, is geen loze uitspraak.”

Kritisch leren denken

Niet alleen de docenten zijn positief, ook de leerlingen ervaren het programma als stimulerend. Eén dag per week zijn leerlingen bezig met het leren van vaardigheden voor hun toekomst. Kritisch leren denken, leren communiceren, het vergroten van zelfkennis en leren hoe je je moet verhouden tot een veranderende maatschappij. “Want dat de maatschappij in hoog tempo verandert, is geen loze uitspraak”, aldus Juriaan, “we weten immers echt niet meer welke banen er later zijn, en welke technische ontwikkelingen er nog volgen. Daar moet je leerlingen op voorbereiden.”

Andere manier toetsen

Bij een projectmatige manier van lesgeven, hoort ook een ander toetsingssysteem. In het programma is gekozen voor formatief toetsen [het geven van feedback, in plaats van het beoordelen van prestaties, red.]. “Daarvoor hebben we een aantal zogenaamde rubrics vastgesteld, die als input dienen voor de evaluatiegesprekken met de leerlingen. Die doelstellingen zijn puur bedoeld om leerlingen te laten groeien”, legt Juriaan uit. Soms zijn de ervaringen van docent en leerling niet hetzelfde, maar dat is volgens hem juist een interessant uitgangspunt voor het gesprek.

Tegelijkertijd wordt het programma zélf ook getoetst: er loopt een langlopend onderzoek vanuit de VU Amsterdam dat één klas een aantal jaar monitort op de vaardigheid ‘samenwerken’. “Het is natuurlijk het streven dat leerlingen hier steeds beter in worden”, vertelt Juriaan, “wij geloven er al in, maar het is helemaal mooi als we wetenschappelijk kunnen aantonen dat deze manier van onderwijs resultaat oplevert.”

Aanscherpen visie

Het programma loopt nu twee jaar. Wat hebben de initiatiefnemers geleerd? Wat zijn de do’s and dont’s? “Met terugwerkende kracht hadden we medewerkers van de school eerder mee moeten nemen in onze plannen. Het is echt een omslag voor je hele school. Daarnaast hebben we de voorbereidingstijd onderschat”, blikt Juriaan terug. “Er lag na een half jaar wel een uitgewerkt programma, maar de visie — die we natuurlijk in grote lijnen voor ogen hadden — hadden we scherper moeten formuleren. Daar liepen we in de praktijk tegenaan. Als je iets wilt toetsen, moet je bijvoorbeeld wel dat onderdeel in de lessen aan bod laten komen. Bijstellen, schaven, finetunen dus. Uiteindelijk heeft dat het programma alleen maar verdiept.”

“Waar er aanvankelijk nog scepsis was, zijn de meeste docenten nu ‘om’.”

Schoolbreed

Komend jaar wordt Millennium Skills ook in het derde leerjaar aangeboden. Dat geeft nog meer reuring in de school. Grote vaklokalen en leerpleinen zijn dan drie dagen per week in gebruik voor Millennium Skills en leerlingen lopen door de gangen om bijvoorbeeld filmpjes te maken. Juriaan: “Waar er aanvankelijk nog wat scepsis was, zijn de meeste docenten nu ‘om’. Ze zien ook in de reguliere lessen effect: leerlingen zijn zekerder en zelfstandiger, ook in het vergaren van kennis. Andersom gebruiken docenten ook creatievere werkvormen in hun reguliere lessen. Win-win dus.

Het mooiste wat er kan ontstaan is dat een leerling uit zichzelf op zoek gaat naar verdieping. We zien dat regelmatig gebeuren bij Millennium Skills, maar het is prachtig als leerlingen meer eigenaarschap ervaren in de volle breedte van hun eigen leerproces.”

Bekijk hoe leerlingen zelf Millennium Skills ervaren!

Jurvanska Beaumont, leerling 2 havo CSB

“Op de open dag mocht je al gelijk zelf een opdracht doen in het technieklokaal. Dat was leuk, en ik wist daardoor gelijk wat me te wachten stond. Die verwachtingen zijn ook uitgekomen; ik vind het tof om een dag in de week niet in de boeken te hoeven zitten, maar op een andere manier te leren. Je leert niet alleen de basis, maar ook dingen die je kunt gebruiken als je ouder wordt. Business School is mijn favoriete stroom. Het gaat over jezelf, en wat je wilt doen als je later groot bent. Er zijn sprekers vanuit het bedrijfsleven bij ons in de les geweest en ik heb zelf een bedrijf bezocht dat zich inzet voor kinderen die iets met muziek willen. Daar zie ik mezelf later wel werken, ja.”